Ties Wijntjes

•

Tientallen jaren lang vormde het IJzeren Gordijn een scheiding tussen West- en Oost-Europa. Tegenwoordig is dit gelukkig niet meer zo maar vormt het wel de leidraad voor de langste fietsroute van Europa. Over ruim 7.000 kilometer, van Noord-Rusland naar Turkije, loopt de Iron Curtain trail. We verkende het deel langs de Tsjechische grens.

Van 1945 tot 1991 splitste het IJzeren Gordijn Europa op in twee delen: Oost en West. Met het ineenstorten van de communistische machten en het Sovjetrijk, kwam er een plots einde aan deze verdeling. Alhoewel er nog weinig restanten van het hek overeind staan, is de geschiedenis goed gedocumenteerd gebleven. Door samenwerking van 20 landen wordt nu langs het voormalige hek een fietsroute aangelegd: de Iron Curtain Trail. De route is nog niet helemaal af, maar grote delen (vooral in Centraal-Europa) kan je wel al fietsen.

Dag 1 – Mariánské Lázně naar Domazlice
Ontspannen en herboren verlaat ik, samen met gids Jiri, kuuroord Mariánské Lázně. We laten de spa-driehoek achter ons voor het Boheemse Bos, een van de verschillende nationale parken die Tsjechië rijk is. De eerste kilometers voeren over glooiende, open heuvels, waar het waait alsof je in de polder bent. Lang duurt het niet, want na een kleine tien kilometer draaien we het eerdergenoemde natuurgebied in. Over goede wegen loopt het terrein op en af door dikke bossen. Af en toe openen de bomen om het achterliggende landschap kort in beeld te laten komen, maar overwegend kan je niet verder kijken dan de tientallen bomen om je heen en de uitgestrekte lap asfalt vóór je.

In Rozvadov staat een stop gepland bij het Iron Curtain-museum. Het grensdorp heeft een aparte uitstraling aangezien het op het eerste oog niet meer omhelst dan een paar tankstations, wegrestaurants en duty free winkels. Goed verstopt achter een van de pompstations staat het kleine Iron Curtain-museum, dat in eerste instantie op een uit de hand gelopen verzameling lijkt. Niets blijkt minder waar, als de eigenaar gepassioneerd de tentoonstelling toelicht (wat hij overigens alleen in het Tsjechisch of Duits doet). Van de politieke oorsprong van het IJzeren Gordijn, tot de plaatsing en de jaren van onderdrukking die volgden; over alles heeft hij een verhaal paraat.

Het Boheemse Bos – foto: Ties Wijntjes

Bij het vervolgen van de route valt me op dat we verschillende verlaten dorpen passeren. Dat is geen toeval, vertelt Jiri. In de grensregio woonden vroeger honderdduizenden Sudeten-Duitsers, die na de Tweede Wereldoorlog als vergelding Tsjechië uit zijn verdreven. De politieke macht heeft in die tijd geprobeerd het grensgebied met Tsjechen te bevolken, zonder succes. Dit resulteerde in tal van vervallen spookdorpen.

Het heeft wat mysterieus, het Boheemse Bos. Ingesloten door de diepe bossen ben je totaal afgezonderd van de buitenwereld, op een enkel hert dat de weg oversteekt na. Verkeer is er amper: in twee uur worden we welgeteld twee keer gepasseerd door een auto. Je fietst er écht alleen, met enkel het licht krakende geluid van je ketting als gezelschap. Het IJzeren Gordijn liep door bijna de gehele lengte van het bos, waardoor het tientallen jaren verboden terrein was. Dit, in combinatie met de massale volksmigratie van Duitsers na de Tweede Wereldoorlog, zorgt ervoor dat het een ongerept stuk natuur is wat amper door menselijk toedoen is aangetast.

Overwegend liggen er bijzonder goede wegen. Af en toe voert de route over de vroegere toegangsweg voor het IJzeren Gordijn, wat een merkbaar verschil in de ondergrond oplevert. Het gladde asfalt maakt dan plaats voor wegen waar meer grind ligt dan asfalt en ik liever een gravelfiets zou hebben. Gelukkig zijn deze passages nergens echt lang en ben je er vrij vlot weer vanaf.

Het centrum van Domazlice – foto: Ties Wijntjes

Een snelle afdaling leidt je het bos uit. In het heuvelland van de Pilsen regio krijg je nog enkele kilometers mooi zicht op het Bos, alvorens je in Domazlice aankomt. Dit was voor de Eerste Wereldoorlog de laatste grote Tsjechische stad tussen Pilsen en Duitsland, wat het tot een belangrijke handelspost maakte. Het ommuurde centrum heeft een prachtig marktplein met kleurrijke woningen en een indrukwekkende stadspoort. De grootste blikvanger is echter de toren die aan de kerk van Maagd Maria vastzit, aangezien deze net als de Toren van Pisa scheef is. De 56 meter hoge toren hangt 59 centimeter in zuidelijke richting, maar is desalniettemin te beklimmen om uitzicht over de stad en haar omgeving te krijgen.

Dag 2 – Domažlice naar Kvilda
Stuiterend over de natte kasseien van het marktplein van Domazlice zet ik de tocht voort. Regenbuien, harde wind en laaghangende bewolking zorgen voor een grauwe sfeer in het heuvelland. Het Boheemse Bos laat ik achter, terwijl voor me het Boheemse Woud opdoemt. De rit loopt de hele dag op en af. Geleidelijk verandert de omgeving en maken de open weides ruimte voor naaldbossen en steeds grotere hoogteverschillen.

Net als in het Boheemse Bos rijd je in het Boheemse Woud door diepe en bijzonder stille bossen. Ik vergeet even de historische achtergrond van de route als ik voor de zoveelste keer verbaasd ben van de rust die ik ervaar; het is werkelijk ongekend. ’s Winters kan het hier overigens behoorlijk druk zijn, aangezien dit een populair skigebied is. Een van de grootste steden in de omgeving is Zelezna Ruda, dat bekendstaat om zijn glasindustrie.

Het Boheemse Woud – foto: Ties Wijntjes

Zoals wel vaker zijn de restanten van het IJzeren Gordijn hier niet direct zichtbaar, maar zijn ze er zeker wel. Zo vind je net buiten de stad verborgen bunkers die de Sovjets na de Tweede Wereldoorlog gebouwd hebben om het grensgebied met Duitsland in de gaten te kunnen houden. Net over de grens kan je op de Großarber een weerstation zien staan. Dit werd gelijktijdig, en belangrijker nog, door de Duitsers gebruikt om de Sovjets af te luisteren en te bespioneren.

De route kruipt verder door landschappen die doen denken aan Scandinavië. Afwisselend rijd je door stukken bos, over weides en langs veenmoerassen. In het bij vlagen open landschap beginnen de heuvels meer en meer op bergen te lijken. Niet geheel toevallig, want de weg bevindt zich hier ruim boven de 1000 meter. Hier volgt ook het hoogste punt van de route, nabij de bron van de Moldau. Ondertussen heeft de route je naar de volgende provincie gebracht: Zuid-Bohemen. Ik overnacht net buiten Kvilda in een totale oase van rust: als ik mijn hoofd uit het hotelraam steek, is het pikkedonker en hoor ik enkel een kabbelend beekje.

Dag 3 – Kvilda naar Vyšší Brod
De temperatuur bij vertrek verraadt dat de herfst haar intrede begint te doen. Waar gisteren eindigde, begint vandaag; door het bos kronkelt de weg lichtjes omlaag, de hoogste pieken van het Boheemse Woud achterlatend. De najaarszon schijnt in volle glorie en verwarmt me stevig als ik even het bos uit rijd, langs een van de vele bergweiden die je hier vindt. Lichtjes glooiend loopt de weg verder, tientallen kilometers langs uitgestrekte veenmoerassen die het oostelijk deel van het Boheemse Woud vormen.

Alhoewel de weg ook toegestaan is voor gemotoriseerd verkeer, komt dat er amper. Aan weerszijden van de weg kronkelen beekjes, die ontspringen uit en weer samenkomen in de Vltava-rivier. Aan het begin van de eeuw hebben bevers vanuit het Bayerische Wald weer hun intrede gemaakt in het gebied, dus de oplettende kijker vindt langs de weg burchten en dammen van de zoogdieren.

De slotkilometers lopen in dalende lijn naar Vyšší Brod – foto: Ties Wijntjes

Ter hoogte van Nová Pec verlaat je de veenmoerassen, waarna het Lipno Reservoir het uitzicht gaat domineren. Hemelsbreed loopt de route vanaf hier langs de zuidelijke oever van dit enorme stuwmeer. Na jaren van rampspoed door overstromingen werd besloten het water dat door de Vltava stroomt, te gaan controleren en in te zetten voor gewin van elektriciteit. Tegenwoordig is het met ruim 48 vierkante kilometer het grootste meer van Tsjechië. Na kilometerslang het meer te volgen zijn enkele heuvels de laatste obstakels, waarna een snelle afdaling door een naaldbos met wilde rotsaffzettinggen je naar Vyšší Brod brengt.

Verantwoording:
CzechTourism heeft WielerFlits uitgenodigd om de Iron Curtain Trail te fietsen. Europe Bike Tours verzorgde een racefiets en routes. Een redacteur van onze site verbleef in Tsjechië en schreef aan de hand van zijn ervaringen dit verslag.